Khi con ganh tỵ, tranh cãi, từ chối làm việc nhà, cha mẹ cần làm gì?

Cuộc chiến việc nhà, cuộc chiến không hồi kết…

Cô Huyền là một người phụ nữ thành đạt nhưng cũng là người mẹ bận rộn với đủ thứ việc nhà. Cô muốn các con cô phụ giúp mẹ việc nhà để có thể học được những kỹ năng cuộc sống khi chúng rời khỏi nhà khi đi học xa những có vẻ đó là việc quá khó đối với cô. Cô thường phàn nàn “Các con tôi hay cãi nhau về việc nhà nên tôi thấy dễ dàng hơn khi tự dọn giường hoặc đổ rác cho chúng. Làm cách nào để tôi khiến họ làm việc nhà mà không có những cuộc chiến liên miên”. Đó là câu chuyện rất phổ biến ở mỗi một gia đình. Con cái không chịu làm việc nhà, ganh tỵ với nhau và với bố mẹ khi được yêu cầu làm việc nhà. Và kết quả là bố/mẹ than thở, phàn nàn, mệt mỏi, nổi nóng…nhưng cuối cùng đã làm hết cho chúng.

1. Trẻ em ngày nay ít làm việc nhà- tại sao?

Có thể thấy rất rõ một thực tế là trẻ em, thanh thiếu niên ngày nay rất ít tham gia vào việc nhà, đặc biệt là so với thế hệ cha mẹ của họ (những người sinh ra ở thập kỷ 70, 80 của thế kỷ trước). Hiện tượng này không chỉ ở việt nam mà còn ở hầu hết các nước trên thế giới. Trong một cuộc thăm dò của Time/CNN, 75% số người được hỏi nói rằng trẻ em ngày nay làm ít việc nhà hơn so với trẻ em cách đây 10 hoặc 15 năm. Có nhiều lý do để dẫn đến hiện tượng đó nhưng hầu hết lý do đến từ chính cha mẹ mặc dù cha mẹ là đối tượng thườg xuyên phàn nàn, than thở thậm chí bực dọc, thất vọng về hiện tượng đó. Thật quen thuộc khi nghe cha mẹ nói với con cái của mình: “con chỉ cần học tốt thôi, cả thế giới để bố mẹ lo”, hoặc  “Thời gian biểu của con tôi quá dày đặc quá: chúng cần thời gian để thư giãn.”  hoặc “để chúng làm thì hướng dẫn, la hét, làm lại cho chúng còn mất nhiều thừi gian hơn, tốt hơn hết là tự mình làm cho xong chuyện.” Và một lý do nữa là “để anh chị em chúng làm thì chúng đánh cãi ghen tị nhau ầm cả nhà, giải quyết việc đó còn mệt hơn tự mình làm..”. Rõ ràng những lý do cha mẹ đưa ra nghe có vẻ hết sức hợp lý và vì thế trẻ em hôm nay chủ yếu không làm việc nhà..

2. Các lợi ích của làm việc nhà

Hãy đối mặt với sự thật cha mẹ đang đặt việc nhà là ưu tiên thấp nhất trong các công việc mà cha mẹ muốn con làm Còn rất nhiều việc phải làm phải không? Nhưng có những lý do thuyết phục tại sao bạn nên để con bạn xắn tay áo và tham gia. Những lợi ích khi để con làm việc nhà thực sự rất to lớn. Nghiên cứu chứng minh tầm quan trọng của việc cho trẻ tham gia vào những công việc gia đình đó: làm những công việc đó giúp trẻ học các kỹ năng tự chăm sóc bản thân; phát triển trách nhiệm, sự đồng cảm, hợp tác và tự lực; và trở thành những thanh niên được điều chỉnh tốt hơn.  Hơn nữa, những nghiên cứu đó cũng chỉ ra rằng trẻ em làm việc nhà từ khi còn nhỏ có nhiều khả năng tránh sử dụng ma túy, hoàn thành chương trình học, bắt đầu con đường sự nghiệp và phát triển mối quan hệ tốt đẹp với gia đình và bạn bè. Đưa những đứa trẻ đó ra khỏi chiếc ghế dài và bắt đầu công việc!

Một nghiên cứu của Đại học Minnesota cho thấy yếu tố dự báo tốt nhất cho sự thành công của thanh niên là họ đã làm việc nhà công việc khi còn nhỏ. Nghiên cứu đưa ra kết luận rằng làm những công việc được giao giúp trẻ thấm nhuần trách nhiệm, năng lực, sự tự lực và giá trị bản thân—và những phẩm chất đó sẽ duy trì trong suốt cuộc đời của chúng. Và cha mẹ càng sớm yêu cầu con cái của họ tham gia và giúp một tay, thì những đứa trẻ sau này càng được điều chỉnh tốt hơn .

3. Ghanh tị, tranh cãi, xung đột về việc nhà có phải là thảm họa?

Nếu được hỏi các con của bạn có tranh cãi, ganh tị thậm chí xung đột với nhau về chuyện làm việc nhà hay không? Tôi nghĩ câu trả lời chủ yếu là có. Đối với trường hợp trả lời “không” đó chắc hẳn rơi vào trường hợp cha mẹ làm toàn bộ việc nhà. Việc trẻ em tranh cãi thậm chí xung đột là điều hết sức bình thường, đó là chỉ dấu của sự phát triển bình thường cả về sinh lý và tâm lý. Và tất nhiên anh chị em trong gia đình có tranh cãi, ganh tị hay xung đột về việc nhà cũng là điều bình thường như thế. Tranh cãi về làm việc nhà không phải lúc nào cũng là dấu hiệu của một mối quan hệ không tốt đẹp giữa các đứa trẻ với nhau. Việc cố gắng can thiệp một cách nôn nóng và mong đợi con bạn luôn hòa thuận với bạn bè và hòa thuận với nhau có thể có tác dụng ngược lại. Cha mẹ phải nhận ra rằng, đó là cơ hội để trẻ học hỏi các kỹ năng cần thiết để trưởng thành. Thông qua những bất đồng, trẻ sẽ học cách đứng lên bảo vệ bản thân, bày tỏ cảm xúc và giải quyết tranh luận. Và không gì an toàn hơn là trẻ thực hiện việc đó với anh chị em của mình trong gia đình, đó sẽ là những tập dượt quan trọng để trẻ có thể rèn luyện kỹ năng để dùng nó trong các mối quan hệ với những đứa trẻ ngoài gia đình khác như bạn bè, bạn cùng lớp, cùng phòng trọ, hay hàng xóm khác. Nếu cha mẹ thường xuyên can thiệp để chấm dứt tranh cãi, trẻ sẽ không học được những bài học quan trọng này.

4. Khi nào cần can thiệp để thay đổi?

Hãy nhớ rằng tất cả trẻ em đều tranh cãi, đặc biệt là tranh cãi về việc thực hiện việc nhà. Để chúng tự giải quyết là cách tốt để chúng học hỏi và lớn lên, tuy thế trong nhiều trường hợp cha mẹ cần có can thiệp đúng cách để xung đột không leo thang, các hành vi xấu không trở thành thói quen thậm chí thành tính cách xấu hoặc mối quan hệ anh chị em trong gia đình trở nên căng thẳng không cần thiết. Dưới đây là một vài dấu hiệu cho thấy đã đến lúc thay đổi thái độ của con bạn về việc làm việc nhà:

- Sử dụng sự gây hấn để đạt mục đích: Khi các ganh tị, tranh cãi , đùn đẩy biến thành cuộc chiến thể chất (cắn, đá, đánh nhau, xô đẩy)

- Sử dụng ngôn ngữ không phù hợp, thô tục, thù hằn hay hạ nhục đối phương

- Đạo đức làm việc kém. Công việc hiếm khi được hoàn thành hoặc hoàn thành với chất lượng kém

- Các trận chiến về việc nhà xảy ra liên miên. Bạn và con bạn hoặc các con bạn đang tham gia vào các cuộc chiến và tranh cãi liên miên; con bạn chống cự hoặc hoàn toàn từ chối làm việc.

- Con đòi hỏi các đặc quyền kèm theo khi làm việc nhà. Bạn thấy mình phải van xin, hối lộ hoặc cằn nhằn để bắt con bạn làm những công việc đó.

- Lừa đảo, dối trá. Con bạn nói rằng nhiệm vụ của nó đã hoàn thành khi nó chưa bắt đầu.

- Tranh cãi để trốn tránh công việc.  Ác con của bạn dùng việc trah cãi để trốn tránh công việc, mong đợi bạn làm hoặc làm lại công việc nhà mà chúng làm một cách hời hợt

- Chúng hoàn toàn không biết làm việc nhà. Con bạn không biết gì về việc nhà, từ việc dọn giường cho đến quét sàn nhà.

- Thiếu hợp tác. Con bạn không hiểu khái niệm thành viên trong gia đình: “chúng ta cùng nhau làm việc này.”

- Thiếu trách nhiệm. Con bạn hiếm khi chủ động làm việc nhà; bạn phải nhắc nhở, dỗ dành, hoặc cằn nhằn.

5.Giải quyết cuộc chiến làm việc nhà

5.1 Nguyên tắc

Con bạn phải hiểu rằng làm việc nhà là một phần được mong đợi đối với tư cách thành viên trong gia đình và học các thói quen nuôi dưỡng tinh thần trách nhiệm, hợp tác và tự lực.

Kể từ giờ phút này trở đi, bạn phải tuân thủ lời răn dạy làm cha mẹ này: không bao giờ làm hộ con bất kỳ công việc gì mà con bạn có thể tự làm được. Khi các con của bạn ganh tị, tranh cãi đùn đẩy cho nhau hay cho bố mẹ thì rốt cuộc cuối cùng chúng vãn phải hoàn thànhc ông việc thuộc về chúng. Con bạn sẽ không bao giờ học được cách chịu trách nhiệm nếu chúng biết bạn sẽ làm công việc của chúng. Ngoài ra, hãy thiết lập một quy tắc đơn giản trong gia đình: làm việc nhà trước, sau đó chơi, sau đó thực hiện theo mong đợi của bạn để con bạn biết bạn thực sự mong đợi chúng tham gia và trở thành thành viên đóng góp của gia đình bạn.

5.2 Xác định lý do.

Dưới đây là một số lý do phổ biến nhất khiến trẻ chống đối hoặc từ chối làm việc nhà, cùng với một số giải pháp đơn giản.

“Thật không công bằng, sao lại là con phải làm”. Giải pháp: Phân công công việc rõ ràng theo độ tuổi ngay từ đầu. Đừng dùng lới khuyên “lớn phải nhường bé hay bé phải nghe lời lớn” để giải quyết xung đột.

"Nó quá khó!" Giải pháp: Chia công việc thành nhiều phần nhỏ hơn cho đến khi con bạn thành thạo toàn bộ nhiệm vụ.

“Con không làm được như bố mẹ.” Giải pháp: Đừng đòi hỏi sự hoàn hảo, nhưng hãy hoàn thiện.

“Con không biết làm thế nào.” Giải pháp: Làm mẫu cách thực hiện nhiệm vụ và cùng làm với con bạn.

“Tại sao mẹ/bố không làm điều đó?” Giải pháp: Lùi lại và ngừng giải cứu.

“Con không có thời gian!” Giải pháp: Kiểm tra lịch trình của con bạn và cho phép một số quyền hạn. Tất cả các thành viên có thể tham gia vào một buổi sáng cuối tuần hoặc giảm các công việc hàng ngày xuống mức cần thiết.

“Tại sao con phải làm việc đó?” Giải pháp: Giải thích tầm quan trọng của công việc nhà và biến chúng thành vấn đề.

“Con không muốn.” Giải pháp: Áp dụng hậu quả nếu không hoàn thành: không có ngày vui chơi, TV, trợ cấp hoặc đặc quyền khác.

5.3 Chỉ định Công việc và Trách nhiệm

Bước đầu tiên để chấm dứt cuộc chiến công việc gia đình là xác định công việc bạn muốn giao. Một trong những cách tốt nhất để làm điều này là tập hợp tất cả, phân công rõ ràng theo đúng khả năng và độ tuổi, cho trẻ tham gia vào viêc phân công và can kết. Các chi tiết cụ thể về công việc như số lượng công việc cho mỗi đứa trẻ, cách phân công công việc, thời điểm hoàn thành và thời gian phân bổ công việc—hàng ngày, hàng tuần hoặc hàng tháng—là những điều mà gia đình bạn có thể thương lượng.

Hãy điều chỉnh các yêu cầu công việc cho trẻ nhỏ hơn để chúng không bị choáng ngợp. Phần khó khăn là phân chia công việc để trẻ nhỏ cũng như các thành viên lớn tuổi trong gia đình được giao trách nhiệm tùy theo khả năng của chúng và mọi người đều đóng góp phần công bằng của mình . Sau đó, hãy đảm bảo rằng mọi người đều hiểu rất rõ ràng về việc ai phải làm gì và khi nào.

5.4 Dạy cách làm việc nhà, sau đó mong đợi kết quả của chúng

Đây có thể là điều quan trọng nhất cũng như bị bỏ quên nhiều nhất. Cùng con trải qua từng bước công việc ít nhất một lần để con biết rõ cách làm hoặc nhờ anh chị dạy em nhỏ. Sau đó, quan sát con bạn thực hiện công việc để đảm bảo con có thể xử lý được. Trong vài lần đầu tiên, bạn cũng nên yêu cầu con cho bạn xem kết quả của con khi nó hoàn thành để bạn có thể chắc chắn rằng nó đã được thực hiện đúng. Đây là lúc bạn có thể sửa chữa bất kỳ sự cẩu thả nào. Nếu sau khi hướng dẫn, bạn nhận thấy rằng con vẫn gặp khó khăn khi thực hiện nhiệm vụ theo ý bạn, hãy xem xét liệu kỳ vọng của bạn có thực tế hay không. Nếu không, hãy chia việc vặt thành những phần nhỏ hơn để cô ấy có thể thành công.

Khi bạn chắc chắn rằng cô ấy có khả năng thực hiện nhiệm vụ, hãy yêu cầu con tự mình thực hiện. Dù bạn làm gì, đừng làm bất kỳ nhiệm vụ nào con bạn có thể tự làm. Con bạn sẽ không bao giờ học được cách chịu trách nhiệm nếu nó biết bạn sẽ hoàn thành công việc cho nó.

- Làm cho chúng trở nên quan trọng. Giao những công việc cho phép trẻ em cảm thấy rằng chúng đang đóng góp cho gia đình bạn. Dạy các nhiệm vụ cho thanh thiếu niên sẽ giúp họ tự xử lý cuộc sống chỉ sau vài năm.

- Sử dụng lời nhắc. Biểu đồ công việc hiển thị các nhiệm vụ và ngày hoàn thành rất hữu ích. Những người không biết đọc có thể “đọc” trách nhiệm công việc nhà của họ bằng hình ảnh hoặc ảnh chụp.

- Chia nhỏ nhiệm vụ. Chia nhỏ từng nhiệm vụ thành các phần nhỏ hơn, dễ quản lý hơn cho đến khi con bạn biết phải tự mình làm gì. Hãy rõ ràng về những gì bạn mong đợi.

- Xem giọng điệu của bạn. Một cuộc khảo sát cho thấy 1/4 số phụ huynh trả lời thừa nhận rằng họ thường xuyên cằn nhằn con cái về việc dọn dẹp phòng của chúng. Đừng cằn nhằn nữa!

- Ghi nhận những nỗ lực. Đừng quên khen ngợi con bạn vì những công việc được hoàn thành tốt và đúng hạn. Hãy nhớ vỗ về bạn khi con bạn thành thạo một nhiệm vụ mới.

5.5. Đặt thời hạn hoàn thành nhiệm vụ

Như trong bất kỳ công việc nào khác, công việc nên có thời gian hoàn thành cụ thể. Hãy chắc chắn rằng con bạn hiểu rõ về những kỳ vọng của bạn và sau đó hãy nhất quán. Hầu hết trẻ em, đặc biệt là trẻ nhỏ, cần được nhắc nhở. Tất nhiên, một số dịp—chẳng hạn như sinh nhật của một đứa trẻ, bệnh tật , giải đấu thể thao hoặc kỳ kiểm tra sắp tới ở trường—cần có sự linh hoạt. Nếu không, hãy nhất quán với lịch trình. Sự không nhất quán làm giảm tầm quan trọng của công việc trong tâm trí trẻ và có thể làm giảm động lực hoàn thành chúng.

5.6. Đặt hậu quả cho việc chưa hoàn thành

Nếu nhiệm vụ không được hoàn thành, sẽ có một hậu quả, đó là cách hiệu quả nhất (làm thay đổi hành vi của trẻ) có liên quan đến việc vặt. Cân nhắc để con bạn chịu những hậu quả tự nhiên và các hậu quả logic nếu chúng cố tình chống đối. Chẳng hạn, nếu con bạn không bỏ quần áo bẩn vào ngăn đựng quần áo bẩn, trẻ sẽ không có quần áo sạch và phải đợi đến chu kỳ giặt tiếp theo. Một trong những hậu quả dễ dàng nhất là thực thi một quy tắc gia đình: làm việc trước, sau đó chơi. Trẻ em biết rằng phải hoàn thành bài tập về nhà và việc nhà trước khi xem TV, chơi trò chơi điện tử, sử dụng điện thoại hoặc chơi với bạn bè. Dù bạn quyết định thế nào, hãy nhất quán với chính sách của mình.

Dạy con làm việc nhà, giải quyết các cuộc chiến về việc nhà đôi khi còn mệt mỏi hơn so với việc bạn tự làm nó, nhưng đó là điều xứng đáng để làm. Bạn đừng nghĩ đó chỉ là việc vặt, đó chính là bạn đang dạy con bạn về tính thần trách nhiệm, tính kỷ luật, nhận thức về vai trò của một thành viên của gia đình cũng như rèn luyện cho con bạn những kỹ năng đàm phán, hợp tác, quản lý thời gian và vượt qua các áp lực, những kỹ năng thực sự cần thiết của cuộc sống. Hãy nhớ bạn không thể đi theo con cả đời và việc và với những rắc rối của nó là cơ hội tốt nhất an toàn nhất để bạn có thể dạy cho con những bài học quan trọng về cuộc sống.