Cha mẹ cần làm gì khi con ngỗ ngược, thách thức và chống đối

1. Con ngỗ ngược, thách thức, chống đối- nỗi đau đầu của bố mẹ

Một bà mẹ mô tả về cậu con trai 12 tuổi của mình như sau: Con trai tôi là một cậu bé thông minh nhưng quá ngang ngược. Anh ta hành động như một kẻ biết tuốt, không chịu lắng nghe bất cứ ai. Những người khác càng la mắng anh ta, anh ta càng phớt lờ họ và làm ngược lại. Anh ấy cãi lại, từ chối làm bất cứ điều gì tôi yêu cầu và nói với tôi rằng tôi không công bằng. Nếu tôi làm quyết liệt cuộc chiến sẽ nổ ra. Tôi đã thử mọi hình phạt trong cuốn sách, trong video hướng dẫn và chúng không có hiệu quả gì. Bây giờ tôi không còn sức lực để đối phó với cậu ấy nữa. Một số người cho rằng anh ta mắc chứng rối loạn thách thức chống đối và cần phải dùng thuốc. Điều này có vẻ quá cực đoan đối với tôi, nhưng tại thời điểm này, tôi không biết phải làm gì. Điều gì xảy ra khi cậu ấy là một thiếu niên? Tôi nên làm gì vào thời điểm này?

Nếu bạn cũng có một đứa con như vậy, thì đây là bài viết mà bạn nên đọc.

2. Con có phải là đứa trẻ ngỗ ngược, thách thức và đối đầu?

Tất nhiên bất kỳ một đứa trẻ bình thường hay ngoan ngoãn nào cũng thỉnh thoảng không vâng lời bố/mẹ cũng như giáo viên, huấn luyện viên, ôn bà hay người trông trẻ. Nhưng thường thì một cái nhìn nghiêm khắc hoặc một lời khiển trách cứng rắn là tất cả những gì cần thiết để uốn nắn một đứa trẻ. Và cũng có nhiều trẻ em rất độc lập, mạnh mẽ và cá tính và những hành vi quyết liệt đó chỉ là chỉ dấu của một người quyết đoán và tự tin. Một số mức độ không tuân thủ và thậm chí là thách thức là điều bình thường, đặc biệt là trong “tuổi lên ba khủng khiếp” hay “nổi loạn tuổi teen”. Học cách chống lại ý muốn của người khác, trong một số trường hợp, thậm chí còn tốt cho sức khỏe tinh thần đặc biệt trong giai đoạn trẻ đang đi tìm danh tính.

Tất cả các bậc cha mẹ đôi khi tự hỏi liệu họ có nên lo lắng về sự không tuân thủ và chống đối của con mình hay không. Khi những đứa trẻ bướng bỉnh vượt quá giới hạn và khiến bạn kiệt sức trong việc nuôi dạy con cái. Liên tục chống lại những yêu cầu đơn giản nhất của bạn, đặt câu hỏi về thẩm quyền, đẩy mọi giới hạn; rõ ràng là thiếu tôn trọng, không tuân thủ có thể khiến bạn phải hỏi: “Đã đến lúc phải hành động chưa? Tôi có cần phải làm điều gì đó, thậm chí có thể là điều gì đó khá quyết liệt, để chấm dứt tình trạng không tuân thủ và thách thức của con tôi không?” Có khả năng. Nếu con bạn từ 3 tuổi trở lên, dưới đây là bốn cảnh báo quan trọng báo hiệu rằng một đứa trẻ đã vượt qua ranh giới bình thường và đi vào “vùng ngỗ ngược và thách thức”

1. Thiếu tôn trọng. Những đứa trẻ ngỗ ngược, chống đối là những đứa trẻ thô lỗ trên mức trung bình, vô lễ một cách trắng trợn và thường xuyên.

2. Tự cho mình là trung tâm và vô cảm trước cảm xúc của người khác. Chúng muốn nhu cầu của mình được đáp ứng, chúng không quan tâm đến nhu cầu của người khác và luôn thẳng thừng từ chối tuân thủ (chứ đừng nói đến việc lắng nghe) yêu cầu của bất kỳ ai khác.

3. Cố gắng dùng đấu tranh, xung đột để đoạt quyền kiểm soát. Chúng tự đặt mình vào vị trí chịu trách nhiệm, về cơ bản là tước bỏ quyền hành của cha mẹ chúng và thúc đẩy người lớn—và trong chừng mực chúng có thể thúc đẩy—làm những gì chúng muốn mà không dừng lại ở bất cứ điều gì.

4. Gây tổn hại đến sự hòa thuận trong gia đình. Các thành viên trong gia đình cảm thấy như thể họ đang đi trên những quả trứng và bị bắt làm con tin khi những đứa trẻ này ở gần.

3. Tại sao phải thay đổi hành vi của những đứa trẻ ngỗ ngược, chống đối này?

Bạn có cảm thấy kiệt sức vì những thử thách hàng ngày với con mình không? Bạn có đấu tranh để khiến con bạn vâng lời không? Bạn có do dự khi đưa con ra ngoài nơi công cộng trong trường hợp con nghi ngờ thẩm quyền của bạn không? Bạn có mệt mỏi với những cái nhìn chằm chằm mà bạn nhận được từ người khác về cách con bạn nói chuyện với bạn một cách thô lỗ không? Nếu bất kỳ tình huống nào trong số đó mô tả bạn, rất có thể bạn có một đứa con bướng bỉnh. Và tôi chắc rằng bạn đã thử một số chiến lược nuôi dạy con cái để thay đổi mọi thứ, nhưng không có kết quả. Nhưng khi mệt mỏi và bất lực bạn thường tự xoa dịu mình bằng suy nghĩ: “Đó chỉ là một giai đoạn, và mọi chuyện sẽ ổn khi chúng lớn lên thêm”. Sự thật là ngay từ khi còn nhỏ, những đứa trẻ ngang ngạnh đã thất bại trong việc nhiệm vụ quan trọng nhất của cuộc đời—học cách xây dựng những mối quan hệ đôi bên cùng có lợi. Những đứa trẻ không vâng lời và thách thức ngay từ khi còn nhỏ hiếm khi vượt qua được điều đó. Sự bộc phát, không vâng lời và thách thức của chúng ngày càng gia tăng, đến mức đứa trẻ đang phá hoại cả gia đình và gây căng thẳng cho cuộc hôn nhân của bạn. Việc can thiệp để thay đổi không chỉ giúp bạn bớt mệt mỏi mà quan trọng hơn, đây là cơ hội để bạn dạy dỗ, đào tạo và rèn luyện đứa trẻ của bạn cho tương lai của chúng để chúng không gặp nhiều vấn đề ở trường và những nơi khác trong cộng đồng, trong cuộc sống bởi tính khí của mình. Bạn phải hành động.

4. Những can thiệp cần thiết để thay đổi hành vi của những đứa trẻ ngỗ ngược.

4.1 Nguyên tắc của can thiệp

Không bao giờ nên dung thứ cho hành vi ngang ngược, bởi khi chúng chiến thắng và đạt được mục đích bằng cách này, nó sẽ là động lực để chúng tiếp tục lặp lại nó. Theo thời gian hành vi sẽ trở thành tính cách.

Những can thiệp mà cha mẹ thực hiện không chỉ để đạt được mục đích trươc mắt là khiến trẻ tuân thủ mà còn là cơ hội để rèn luyện kỹ năng, thay đổi thái độ của trẻ. Trẻ em có thể học được rằng hợp tác sẽ hiệu quả hơn là tranh cãi khi mọi người được đối xử tôn trọng.

4.2 Tìm hiểu lý do khiến trẻ ngỗ ngược, chống đối.

Không có đứa trẻ nào thức dậy vào một ngày nào đó và quyết định trở nên không tuân thủ, thách thức và hung hăng. Đúng hơn, trẻ dần dần trở nên không tuân thủ và ngang ngạnh vì nhiều lý do. Một số trẻ bộc lộ các vấn đề về hành vi khi được nuôi dưỡng trong hoàn cảnh căng thẳng. Cư xử tồi tệ là nỗ lực của họ để đối phó. Theo quan điểm của trẻ, sự hung hăng là điều cần thiết để bảo vệ bản thân. Những đứa trẻ ngang ngược khác nhận được điều mình muốn, mặc dù vô tình, vì chúng kiên quyết làm theo ý mình. Đối với họ, việc không tuân thủ và thách thức sẽ được đền đáp. Rồi có những đứa trẻ bướng bỉnh sinh ra đã cáu kỉnh. Họ đến với thế giới với kiểu tính cách là một khuyết tật suốt đời đối với họ và là một vấn đề đối với những người xung quanh.

Nhưng điểm mấu chốt là những đứa trẻ này không phải là những đứa trẻ không vâng lời, ngang ngạnh và hung hãn vì chúng thích hành hạ cha mẹ. Họ thách thức và hung hăng vì họ không thể đọc được các tín hiệu xã hội. Những đứa trẻ này không hiếu chiến vì chúng thích xúc phạm người khác, chúng hiếu chiến vì thiếu khả năng kiểm soát xung lực. Những đứa trẻ này không hung dữ vì chúng thích tỏ ra xấu tính. chúng hung hăng vì chúng không biết cách nào khác để đạt được điều chúng muốn.

a. Điều đầu tiên cần làm là nhìn lại hành vi của chính mình.

Chống đối, không vâng lời và nổi loạn thường là phản ứng trực tiếp đối với cha mẹ kiểm soát quá mức hoặc bảo vệ quá mức.

- Kỷ luật không phù hợp. Có phải bạn đang sử dụng biện pháp kỷ luật khắc nghiệt đến mức con bạn nổi loạn, hoặc ngược lại bạn quá khoan dung đến mức con được phép bỏ qua thái độ thách thức này, hay bạn quá mâu thuẫn, không nhất quán khi thì nghiêm khắc quá, lúc thì dễ dãi quá đến mức con không biết phải mong đợi điều gì?

- Mối quan hệ cha mẹ và con không tốt. Con có mâu thuẫn với cha hoặc mẹ hoặc cả hai? Bạn có dành đủ thời gian cho con không? Đứa trẻ có cảm thấy không được yêu thương hoặc không được đánh giá cao không?

- Ngược đãi. Con bạn có bị đối xử thiếu tôn trọng không? Hiện tại hoặc trong quá khứ con có bị lạm dụng bằng lời nói hoặc thể xác không?

- Cha mẹ là tấm gương tồi. Có thể con bạn đang học những hành vi ngỗ ngược, thách thức và chống đối từ chính bố mẹ? Ví dụ: Bạn có khăng khăng rằng mọi thứ sẽ diễn ra theo cách của bạn với bạn bè, người thân của bạn không? Bạn có từ chối lắng nghe yêu cầu của gia đình hoặc thương lượng bất kỳ vấn đề gì không? Bạn có mong đợi tất cả các quy tắc gia đình được tuân thủ mà không có ngoại lệ không? Xung đột có phải là một phần trong mối quan hệ của bạn với bạn đời của bạn không? Bạn có đòi hỏi và kiểm soát quá mức không? Con bạn có thấy bạn tham gia vào các trận đấu la hét không? Điểm mấu chốt: Bạn có đang thể hiện hình mẫu mà bạn muốn con bạn sao chép không? Con bạn đang sao chép. Hãy coi chừng!

- Kiểm tra lại cách bạn phản hồi với con mỗi khi con ngỗ ngược hay chống đối. Bạn thườn phản ứng như thế nào mỗi khi con bạn ngỗ ngược, chống đối bạn? Bạn có nói chúng với giọng điệu bình tĩnh và tôn trọng, hay bạn la hét, trừng phạt, tranh luận hoặc đe dọa? Bạn lịch sự hay thiếu tôn trọng (hoặc thậm chí là một chút mỉa mai)? Tín hiệu phi ngôn ngữ của bạn như thế nào? Bạn đảo mắt, nhún vai, nhếch mép hay chờ đợi một cách lịch sự? Bạn có yêu cầu tuân thủ thẳng thừng hay bạn lắng nghe yêu cầu của con mình? Hãy suy nghĩ về xung đột gần đây nhất của bạn. Có điều gì bạn có thể làm khác đi mà có thể ngăn cản kết quả không? Nếu vậy, làm thế nào bạn có thể áp dụng điều đó vào lần tới?

b. Hòa mình vào thế giới của con bạn và đoán xem điều gì đằng sau sự thách thức

- Cảm giác oán giận và ghen tuông. Cô ấy có thể ghen tị với anh chị em, bạn bè hoặc các mối quan hệ trưởng thành của bạn không?

- Cảm giác hụt hẫng. Có thể con đang bù đắp cho lòng tự trọng thấp, sự kém cỏi hoặc cảm giác “Tôi không đủ tốt” bằng cách gây hấn, chống đối và bướng bỉnh.

- Bùng nổ hoặc nóng nảy. Con bạn có gặp khó khăn trong việc kiểm soát cơn tức giận của mình không?

- Lo lắng hoặc căng thẳng quá mức. Có áp lực nặng nề nào đối với cô ấy để thành công (về mặt học tập, xã hội, thể thao) không? Con bạn đang có thời gian biểu kín đến mức không có thời gian thư giãn không?

- Khuyết tật học tập. Con bạn có thể bị khuyết tật học tập hoặc thiếu chú ý gây khó khăn trong việc xử lý những gì bé nghe được không?

- Trầm cảm. Có phải cô ấy đang gặp vấn đề về cảm xúc, trầm cảm hoặc chấn thương đang gây ra thái độ này?

4.3. Sử dụng 3 bước dể giảm thiếu sự ngỗ ngược và chống đối.

Mỗi khi con bạn có hành vi chống đối, từ đối tuân thủ hay ngỗ ngược cãi lại yêu cầu của bạn, hãy thưucj hiện theo 3 bước sau đây.

Bước 1. Trình bày kỳ vọng của bạn về Tuân thủ

Chờ cho đến khi cả hai bạn bình tĩnh và sau đó thảo luận về mối quan tâm của bạn. Nói với con bạn rằng từ thời điểm này trở đi, bạn mong con nghe lời. Hãy chắc chắn rằng con bạn hiểu rõ “giọng điệu nghiêm túc” của bạn. Đừng đưa ra bất kỳ giả định nào. Làm mẫu cho những yêu cầu của bạn. Giải thích rằng nếu trẻ không làm theo yêu cầu của bạn thì sẽ phải chịu hậu quả. Sau đó giải thích hậu quả đó. Để chắc chắn rằng con đã  hiểu, hãy yêu cầu con nhắc lại những gì bạn đã nói.

Giả sử con bạn có lý do chính đáng để không làm theo yêu cầu của bạn (có khả năng là có). Bạn có thể nói: “Nếu con thực sự có lý do chính đáng khiến con không thể làm những gì mẹ yêu cầu, hãy nói với mẹ bằng giọng điệu tôn trọng. Hãy để con bạn thấy giọng điệu và cách hành xử tôi trọng từ chính bạn để con có thể bắt chước.

Khi đến lúc yêu cầu của anh ấy là chính đáng và được nêu ra một cách tôn trọng, bạn với tư cách là cha mẹ hãy công nhận và tuân theo. Nhưng con cũng cần biết rằng bạn sẽ không ân xá quá nhiều. Con phải có lý do chính đáng để không làm những gì bạn yêu cầu. Chỉ cần chắc chắn rằng con nêu yêu cầu của mình một cách tôn trọng.

Bước 2. Trình bày yêu cầu của bạn một cách kiên quyết và bình tĩnh

Bây giờ đã đến lúc bạn muốn con bạn làm điều gì đó. Trước tiên, hãy đảm bảo rằng bạn thu hút sự chú ý của con và sau đó trình bày yêu cầu của bạn một cách chắc chắn và bình tĩnh. Bạn càng nói ít từ càng tốt.

Dưới đây là những cách để nói yêu cầu của bạn cũng giúp giảm bớt những cuộc tranh giành quyền lực bằng lời nói với trẻ em:

• Kỹ thuật tua lại: Nói một cách chắc chắn lý do tại sao bạn muốn con tuân theo yêu cầu, sau đó nêu quan điểm của bạn: “Phòng cần gọn gàng, sạch sẽ trước 6h00”. Bình tĩnh lặp lại yêu cầu của bạn từng chữ mỗi khi con bạn cố gắng tranh luận.

• Học cách nhún vai (tôn trọng). Một cách thay thế tuyệt vời để tranh luận là nhún vai. Đó là một kiểu tin nhắn hờ hững có thể giữ cho mọi thứ bình tĩnh và hạn chế việc thể hiện cảm xúc thái quá.

• Hãy thử sự hài hước. Đừng mỉa mai (điều này sẽ phản tác dụng ngay lập tức), nhưng một chút hài hước có thể giúp xoa dịu tình hình. Bí quyết là biến trò đùa thành chính bạn hoặc sự kiện, chứ không phải con bạn. Những đứa trẻ bướng bỉnh thường quá nhạy cảm và mặc dù chúng không thể xử lý một trò đùa nhắm vào mình, nhưng đôi khi chúng có thể cười về người khác.

Bước 3. Nêu tối hậu thư của bạn, bao gồm cả hậu quả của sự thách thức

Giả sử con bạn vẫn không chịu tuân theo. Giữ bình tĩnh, điều này không dễ dàng khi bạn đối phó với sự phản kháng. Hít một hơi thật sâu để lấy lại bình tĩnh, sau đó nói với con bạn bằng giọng điệu kiềm chế nhưng kiên quyết rằng đây là tuyên bố cuối cùng của bạn và không cần thương lượng nữa. Hãy ghi nhớ: Đừng nài nỉ, tranh cãi, mặc cả, van xin hoặc dỗ dành. Con bạn có thể thử mọi mánh khóe trong sách để khiến bạn thất vọng: tranh luận, lật tẩy lời nói của bạn và gọi bạn là người không công bằng và những cái tên hấp dẫn khác. Mục tiêu của con là làm bạn suy sụp. Vì vậy, hãy kiên định. Nhượng bộ sẽ đặt bạn vào đúng vị trí mà con muốn, và con lại chiến thắng. Nếu con bạn không tuân theo yêu cầu của bạn trong vòng vài giây, thì hậu quả đã thỏa thuận phải xảy ra ngay lập tức . Và nếu con bạn vẫn không tuân theo yêu cầu của bạn hoặc không hoàn thành đúng thời gian chờ quy định, bây giờ bạn chuyển sang mức cao nhất của hậu quả. Hãy lưu ý sử dụng hậu quả một cách hợp lý và khoa học,  và tránh biến kỷ luật thành trừng phạt, cái chỉ khiến đổ vỡ mối quan hệ và khiến trẻ trở nên hung hãn, hằn học hơn.

4.4. Tạo môi trường thuận lợi để ngăn chặn hành vi chống đối từ đầu

Can thiệp thay đổi hành vi không phù hợp của trẻ không chỉ để giải quyết ngay lập tức các hành vi tại thời điểm đó. Hành vi tốt chỉ có thể thành thói quen nếu chúng có môi trường thuận lợi để thực hành mỗi ngày. Đối với trẻ ngỗ ngược, chống đối cha mẹ cần làm là: Trở thành tấm gương về cách cư xử cho con mỗi ngày; Biến ngôi nhà thành tổ ấm; Củng cố mối quan hệ cha mẹ-con cái; Hạn chế nói “Bố/mẹ cấm con” và Thực hành những thói quen có giá trị. Hãy thực hành những gợi ý sau

- Cùng nhau xây dựng Quy tắc Vàng trong gia đình. Nhấn mạnh Quy tắc Vàng trong gia đình bạn như: "Hãy đối xử với người khác như bạn muốn được đối xử." Giải thích rằng một cách đơn giản để xác định xem bạn có đang hành động tôn trọng hay không là luôn tự hỏi bản thân trước khi hành động, “Tôi có muốn ai đó đối xử với mình như vậy không?” Một khi con bạn hiểu ý nghĩa của câu hỏi, hãy sử dụng nó bất cứ khi nào con bạn có thái độ thiếu tôn trọng: “Con có đang áp dụng Quy tắc Vàng không?” Nó sẽ giúp con suy nghĩ về thái độ của mình và hậu quả của nó đối với cảm xúc của người khác.

- Tạo quy tắc gia đình mới. Nhiều gia đình phát triển một bộ “quy tắc tôn trọng” mà mọi người đồng ý sẽ chi phối cách họ đối xử với nhau. Hãy để trẻ tham gia vào việc tạo ra nó, bởi vì khi bọn trẻ có tiếng nói trong việc tạo ra quy tắc, chúng sẽ trở thành quy tắc “của con”, không chỉ là “của mẹ/bố” (vì vậy chúng dễ thực thi hơn nhiều).

5 Con bạn có thể mắc chứng rối loạn thách thức chống đối (ODD) không?

Mặc dù tất cả trẻ em sẽ thể hiện tính cách thách thức và thỉnh thoảng cố gắng vượt qua các giới hạn, nhưng khi những hành vi như vậy kéo dài ít nhất mỗi ngày trong sáu tháng và trở nên dữ dội, chúng có thể là dấu hiệu của một tình trạng gọi là Rối loạn thách thức chống đối. Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ ước tính rằng khoảng 16 % trẻ em Mỹ mắc bệnh này. Những đứa trẻ này không ngừng vượt qua các ranh giới do các nhân vật có thẩm quyền đặt ra cho chúng, và thường xuyên sử dụng ngôn ngữ xấu, cãi lại và từ chối tuân thủ. Nếu bạn lo lắng về con mình, hãy tìm lời khuyên của một chuyên gia đánh giá sức khỏe tâm thần được đào tạo.

Thái độ và hành vi thách thức của con bạn không phải là một phần của giai đoạn sẽ biến mất trong một sớm một chiều. Bạn phải sẵn sàng thay đổi không chỉ con bạn mà cả phản ứng nuôi dạy con cái của chính bạn. Sẽ cần có sự cam kết, kiên nhẫn và nỗ lực để làm như vậy, nhưng đó sẽ là một trong những nỗ lực nuôi dạy con cái quan trọng nhất của bạn. Giúp con bạn tiết chế những cách thách thức của mình và tìm ra những lựa chọn thay thế lành mạnh hơn để thể hiện nhu cầu của mình sẽ không chỉ cải thiện đáng kể mối quan hệ và cuộc sống gia đình của bạn mà còn là cơ hội để con bạn thành công trong xã hội trên thế giới, cả bây giờ và sau này.