Nuôi dạy đứa trẻ ham danh vọng (phần 1)

 

Khi nhận ra con mình là đứa trẻ bị hấp dẫn và thúc đẩy bởi địa vị và danh vọng, nhiều phụ huynh tỏ ra lo lắng, lúng túng trong việc nuôi dạy chúng. Thực tế nhiều giáo viên và phụ huynh thường hiểu sai về hành vi của đứa trẻ ham thích danh vọng địa vị. Người lớn có thể cảm thấy rằng đó là đứa trẻ tự phụ, kiêu ngạo và vượt trội. Nhu cầu được thừa nhận của trẻ được xem là nhu cầu thể hiện sự vượt trội của mình. Ngược lại, trên thực tế, nhu cầu được công nhận của trẻ có thể phản ánh cảm giác tự ti của trẻ. Vì vậy, nếu không có cách nuôi dạy và ứng xử phù hợp, đứa trẻ có thể bị đẩy đi chệch hướng và để lại những hậu quả tai hại

Như đã đề cập ở bài “Điều gì thúc đẩy con bạn học tập”, chúng tôi có đề cập đến 8 nhóm động lực thúc đẩy trong đó nhu cầu về địa vị, vị thế, danh vọng là một trong 8 nhóm đó. Nhiều trẻ em và người lớn mong muốn, khát khao và bị thúc đẩy bởi địa vị, danh vọng hay khát khao được trở thành người quan trọng. (Tôi gọi tắt họ là “đứa trẻ ham danh vọng” để thuận tiện cho bài viết dù chưa thực sự sát nghĩa lắm).  Đối với những người này, lòng tự trọng của họ gắn chặt với ý kiến của người khác. Người bị hấp dẫn bởi địa vị, danh vọng rất quan tâm đến quan điểm của người khác về thành tích và sự tiến bộ của mình. Đứa trẻ ham danh vọng luôn mong muốn làm hài lòng người khác và có thể cực kỳ nhạy cảm với những lời chỉ trích. Anh ấy rất quan tâm và sợ hãi khi việc làm của anh ta làm người khác thất vọng hoặc khó chịu.

1. Đặc điểm trẻ bị thúc đẩy bởi địa vị, danh vọng (đứa trẻ ham danh vọng)

Gần như trong mọi lớp học đều có thể có đứa trẻ được thúc đẩy, bị hấp dẫn bởi địa vị và danh vọng. Trong nhà bạn cũng vậy, rất có thể con bạn là đứa trẻ như vậy, đứa trẻ rất muốn và cần cảm thấy mình QUAN TRỌNG. Tất nhiên, tất cả trẻ em đều có nhu cầu này ở một mức độ nào đó, nhưng đối với nhóm trẻ này, ĐỊA VỊ, DANH VỌNG và sự công nhận là nền tảng cho động lực của chúng trong lớp học. Để xác định xem con bạn có phải đứa trẻ có xu hướng như vậy không, xin đọc bài “Xác định kiểu động lực của con bạn- hướng dẫn thực hành từng bước” để có thêm thông tin.

Nhiều người có nhu cầu sâu sắc được thể hiện mình và thể hiện thành tích của mình, chẳng hạn như người hùng thể thao có ngôi nhà trưng bày mọi danh hiệu, giải thưởng và bằng khen mà anh ta đã nhận được kể từ những cấp thấp nhất như ở trường làng cho đến cao nhất như ở giải chuyên nghiệp. Nhiều người luôn ghi trước tên mình là thạc sỹ, tiến sỹ bất kể khi nào họ có cơ hội được ghi danh. Đó có thể là từ cái đơn xin trợ cấp đến cái tài khoản facebook, twitter hay tiktok thậm chí có người khăng khăng yêu cầu những người bạn cùng chơi của con anh ta phải gọi anh ta là “Nghệ nhân Cắt tóc." Xã hội của chúng ta có thể hay phán xét về những người này và có thể coi họ là người tự cao tự đại hoặc khoe khoang. Những lời buộc tội này là vô căn cứ. Việc được thúc đẩy bởi việc thể hiện thành tích của mình trước công chúng là điều bình thường. Chúng ta cũng có thể biết những người ít có nhu cầu được công nhận và trên thực tế, họ thấy giải thưởng là vô nghĩa và thậm chí gây xấu hổ. Rõ ràng, những người này không bị thúc đẩy bởi danh vọng và bên cạnh đó có những người bị hấp dẫn và thúc đẩy bởi điều đó. Đó là việc hết sức bình thường.

Điều quan trọng cần nhớ là trong gia đình của bạn có thể có cả hai loại trẻ này. Một số con của bạn sẽ mong mỏi và trân trọng mọi thứ mà họ được ghi nhận như phiếu bé ngoan vì đi học đều đặn hay chứng nhận đã tham gia một khóa học tiếng anh...Nhưng đứa khác sẽ vứt bỏ giải thưởng của họ như tờ báo ngày hôm qua. Chính vì vậy giả định rằng tất cả trẻ em đều yêu thích giải thưởng là vô căn cứ và việc trao giải thưởng như một cách thúc đẩy động lực cho mọi trẻ em khác nhau là điều vô nghĩa.

Điều thú vị là nhiều đứa trẻ được danh tiếng định hướng thực sự lại khá khó để thúc đẩy hay động viên.. Bởi vì họ có nhu cầu sâu sắc và lâu dài là được công nhận, nên họ không muốn nắm bắt cơ hội hoặc thực hiện những nhiệm vụ có thể nằm ngoài tầm với của họ. Họ sợ rằng họ sẽ thất bại nếu cố gắng thực hiện những nhiệm vụ khó khăn, vì vậy họ hoạt động ở mức độ đảm bảo thành công và mang lại những phần thưởng cũng như sự công nhận. Các nhà tâm lý giáo dục gọi vùng này là vùng an toàn. Đứa trẻ cố gắng duy trì cấp độ học tập, giao tế hay các hoạt động khác ở mức mà nó có thể kiểm soát được. Cấp độ này trở thành “thánh địa” trong đó đứa trẻ được đảm bảo thành công và uy tín. Điều này không có nghĩa là trẻ lười biếng; anh ta chỉ đơn thuần tạo ra một thế giới nơi anh ta an toàn và là người nhận được sự công nhận và tôn vinh. Những đứa trẻ này phát triển các chiến lược cho phép chúng duy trì sự an toàn trong vùng an toàn của mình và hiếm khi tham gia hoặc khám phá những thử thách lớn hơn. Một lần nữa, đứa trẻ không nên bị trừng phạt hay chỉ trích vì điều này. Việc con người ở trong vùng an toàn của mình là điều khá bình thường.

Chỉ khi đứa trẻ không muốn thoát ra khỏi vùng an toàn của mình trở nên thường xuyên và không chịu khuất phục thì điều này mới trở thành vấn đề. Khi đứa trẻ tuyệt đối không chịu di chuyển ra ngoài khu vực của mình, giáo viên, cha mẹ cần phải giảm dần tần suất khen ngợi, công nhận, ghi nhân mà trẻ nhận được và yêu cầu trẻ phải thể hiện tốt hơn để trẻ được khen ngợi hoặc công nhận. Đây là một quá trình diễn ra từ từ và đôi khi gây đau đớn nhưng là một quá trình cần thiết để nâng cao động lực của trẻ.

2. Danh vọng, Địa vị và Bản sắc

Giáo viên và phụ huynh thường hiểu sai về hành vi của đứa trẻ thiên về danh vọng địa vị. Người lớn có thể cảm thấy rằng đó là đứa trẻ tự phụ, kiêu ngạo và vượt trội. Nhu cầu được thừa nhận của trẻ được xem là nhu cầu thể hiện sự vượt trội của mình. Ngược lại, trên thực tế, nhu cầu được công nhận của trẻ có thể phản ánh cảm giác tự ti của trẻ.

Điều đó có nghĩa là không phải đứa trẻ ham danh vọng, địa vị nào cũng là đứa trẻ có lòng tự trọng cao, trái lại nhiều đứa trẻ được thúc đẩy bởi sự công nhận và địa vị có thể có lòng tự trọng mong manh và kém cỏi. Khi chúng ta thấu hiểu được điều này thì với những đứa trẻ ham danh vọng mà có lòng tự trọng thấp thì điều quan trọng là phải liên tục nói và nhắc nhở đứa trẻ này rằng nó được người lớn yêu mến và tôn trọng, bất kể thành tích học tập của nó như thế nào. Tránh so sánh anh ấy hoặc thành tích của anh ấy với người khác. Anh ta chỉ có thể kiểm soát hành vi của chính mình, vì vậy việc so sánh thành tích của anh ta với thành tích của người khác là vô ích và không công bằng. Điều đó không chỉ không làm tăng lòng tự trọng của anh ta mà còn có thể khiến lòng tự trọng trở nên mong manh hơn, thúc đẩy anh ta càng thêm ham muốn nó và bị cuốn vào sự căng thẳng bởi cuộc đấu tranh nội tại. Hãy cẩn thận nhận xét, đánh giá hay uốn nắn hành vi của trẻ - chứ không phải bản thân trẻ - khi chúng ta dạy dỗ hay khiển trách trẻ.

3. Uốn nắn, dạy dỗ đứa trẻ ham danh vọng

Thường thì những đứa trẻ ham danh vọng thường là đứa trẻ quá nhạy cảm (xem bài: Làm gì khi con bạn quá nhạy cảm?). Khi làm việc với một đứa trẻ ham địa vị danh vọng, điều quan trọng là phải nhận ra rằng trẻ rất dễ xấu hổ. Sự quá mẫn cảm này là do quan điểm của trẻ về bản thân gắn liền với quan điểm của các bạn cùng lớp, anh chị em trong nhà, họ hàng về nó. Ngay cả một lời khiển trách hoặc la mắng có vẻ lành tính ở nơi công cộng (ví dụ: “Châu, con có thể im lặng để mẹ có thể suy nghĩ được không?”) cũng có thể gây ra sự xấu hổ lớn cho đứa trẻ. Giáo viên, cha mẹ có thể quên mất lời nhận xét sau khi nhận xét, nhưng nó có thể khiến trẻ lo lắng trong vài giờ. Càng nhiều càng tốt, hãy đưa ra bất kỳ lời chỉ trích hoặc quở trách nào một cách riêng tư và ngoài tầm nghe của những đứa trẻ khác.

Cha mẹ và giáo viên phải thường xuyên lưu ý đến yếu tố gây bối rối cho đứa trẻ ham danh vọng. Trở thành người cuối cùng được chọn trong một trò chơi hoặc hoạt động tập thể có thể gây tổn hại nặng nề cho cô ấy. Sẽ là thảm họa nếu đứa trẻ ham danh vọng không được chọn vào nhóm nào khi giáo viên cho học sinh tự thành lập nhóm làm bài tập. Hoặc sẽ là sự tổn thương tinh thần sâu sắc nếu đứa trẻ này không được chọn vào nhó chơi có chia đội ở nhà. Vì vậy, tránh đặt trẻ vào tình huống này bằng cách chọn thành viên bằng bốc thăm hoặc thành lập các đội cố định. Một lần nữa, không đứa trẻ nào thích bị xấu hổ trước mặt người khác, nhưng đứa trẻ thích danh vọng có thể bị tổn thương tinh thần bởi sự sỉ nhục này.

Một đặc điểm khác của ham danh vọng là mức độ nhạy cảm cao trong việc sửa lỗi trong các bài kiểm tra, bài tập về nhà và bài tập viết. Trẻ có thể quá tập trung vào một số câu hỏi và vấn đề được cho là “sai” đến mức trẻ có thể bỏ qua sự thật là trẻ đã trả lời đúng phần lớn các câu trả lời và quả thực đã đạt được tiến bộ tốt.

Khi sửa chữa hành vi của đứa trẻ này, người lớn nên cố gắng bắt đầu và kết thúc cuộc nói chuyện đó một cách tích cực. Những lời khiển trách hoặc chỉ trích nên được xen kẽ giữa những bình luận tích cực và ủng hộ. Bằng cách sử dụng hình thức này, trẻ ham danh vọng sẽ có nhiều khả năng phản hồi lại hướng dẫn và thông điệp của bạn hơn.

Hãy lưu ý đến việc sử dụng lời mỉa mai với trẻ ham danh vong. Một lần nữa, một sự coi thường nhẹ nhàng, tùy tiện sẽ không ảnh hưởng đến hầu hết trẻ em nhưng lại có thể gây tổn thương nặng nề cho đứa trẻ này.

4. Đứa trẻ ham danh vọng và chủ nghĩa hoàn hảo

Thông thường, những đứa trẻ coi trọng địa vị và danh vọng thường là đứa trẻ cầu toàn, chịu ảnh hưởng của chủ nghĩa hoàn hảo. (xem thêm bài: Làm gì khi con bạn là đứa trẻ cầu toàn) Ở mức độ nào đó, tính cầu toàn là động lực khiến con bạn vươn lên dẫn đầu. Tuy nhiên Trên thực tế, chủ nghĩa hoàn hảo có thể có tác dụng ngược lại nếu không có những điều chỉnh phù hợp

- Lo lắng về việc phạm sai lầm ngăn cản một số người cầu toàn thành công. Nỗi sợ thất bại ngăn cản họ thử những điều mới.

- Những đứa trẻ cầu toàn thường che giấu nỗi đau và sự hỗn loạn của chúng. Họ cảm thấy bắt buộc phải tỏ ra hoàn hảo ở bên ngoài, và hậu quả là nhiều người trong số họ âm thầm chịu đựng khi có vấn đề phát sinh.

- Những người cầu toàn có mức độ căng thẳng cao hơn. Vì những người cầu toàn cảm thấy bắt buộc phải tránh những sai lầm, nên họ luôn ở trong tình trạng căng thẳng cao độ. Và quá nhiều căng thẳng có thể có hại cho sức khỏe thể chất và tinh thần của một người.

- Chủ nghĩa hoàn hảo có thể dẫn đến các vấn đề về sức khỏe tâm thần. Những người cầu toàn có thể có nguy cơ cao bị trầm cảm, lo lắng và các vấn đề sức khỏe tâm thần khác.

Chính vì thế, điều quan trọng là phải củng cố cho trẻ hiểu rằng sai sót là một khía cạnh cơ bản và không thể tránh khỏi của quá trình học tập. Đặc biệt, khi đứa trẻ ham địa vị phản ứng thái quá với bất kỳ loại thất bại nào. Giải thích cho trẻ rằng việc học chính là quá trình sai lầm, nhận ra sai lầm, xác định nguyên nhân, phân tích và sửa chữa nó. Không có sai lầm, việc học không thể diễn ra. Có lần giáo viên toán của tôi đã nói với tôi “Tôi không thể bắt đầu dạy bạn cho đến khi bạn mắc lỗi. Nếu bạn tiếp tục giải đúng tất cả các bài toán, tôi không biết nên bắt đầu hướng dẫn của mình khi nào và ở đâu. Sau khi mắc lỗi, tôi có thể xem xét, tìm hiểu lỗi và xác định nhu cầu của bạn là gì. Không có sai lầm—không có sự hướng dẫn.”

Cha mẹ cũng có thể sử dụng vai trò hình mẫu noi gương của mình để thể hiện phản ứng thích hợp khi thất bại. Là cha mẹ, tất nhiên chúng ta có rất nhiều sai lầm và thất bại, chính cách phản ứng của chúng ta với những thất bại là tấm gương cho con chúng ta học tập. Con gái tôi đã từng là một học sinh luôn phản ứng thái quá với những lỗi lầm của mình. Ngay cả một sai lầm nhỏ nhất của cô ấy cũng bị coi là một thảm họa. Trên thực tế, cô ấy đòi hỏi bản thân nhiều hơn cha mẹ, giáo viên của cô ấy. Hậu quả là cô ấy dần có biểu hiện chán ghét bản thân. Tôi thường xuyên thảo luận vấn đề này với cô ấy và liên tục thúc giục cô ấy “tỉnh táo” và cố gắng trở thành người bạn thân nhất của chính mình. Tôi nhắc nhở cô ấy rằng cô ấy ít tha thứ cho lỗi lầm của mình hơn nhiều so với các giáo viên của anh ấy. Có lần cô ấy đã xé hàng loạt trang vở của mình chỉ vì cô ấy không hài lòng với chữ của mình Tôi hỏi cô ấy sẽ cảm thấy thế nào về giáo viên của mình nếu giáo viên cũng xé những bài viết của cô ấy vì chữ không đẹp hoàn hảo. Nói chung, để thay đổi cô ấy là một quá trình dài, nhưng nó cần được bắt đầu bằng sự hiểu biết những hậu quả mắc phải khi con chọn lối sống cầu toàn quá mức.

Khi cha mẹ đã phạm sai lầm. Cha mẹ không trở nên khó chịu, tức giận, giận dữ, bực tức hay giận dữ. Cha mẹ không chửi rủa hay chửi thề. Cha mẹ không mất kiểm soát hay để nó tạo ra bầu không khí tiêu cực cho người khác. Chỉ đơn giản là nhìn lại, rút ra bài học nếu có và tiếp tục. Hãy để trẻ thấy rằng rốt cục, cuộc sống vẫn tiếp diễn. Hãy để trẻ có cái nhìn thực tế hơn về những lỗi lầm, thiếu sót và sơ suất. Tất cả chúng ta đều làm ra chúng. Chìa khóa thành công nằm ở cách chúng ta phản ứng với chúng.

5. Đứa trẻ ham danh vọng và Giải thưởng

Đứa trẻ này được thúc đẩy bởi những phần thưởng, giải thưởng, bằng chứng nhận, bằng khen, lời chứng thực, lời khen ngợi và sự tri ân. Không giống như đứa trẻ khác, cô ấy rất quan tâm đến ý kiến của người khác và được thúc đẩy rất nhiều bởi sự công nhận của công chúng đối với những thành công của cô ấy.

Đứa trẻ này sẽ được thúc đẩy bởi bất cứ thứ gì có thể được viết ra, in ra, vẽ ra và dán vào nơi mọi người đều nhìn thấy. Hãy tìm cơ hội để trao giải thưởng và khen thưởng cho cô ấy. Bằng cách sử dụng tính năng xuất bản trên máy tính để bàn, giáo viên có thể thiết kế và phân phối số lượng vô hạn các cúp này. Bạn có thể cấp giải thưởng và chứng chỉ cho: Thành tích, Sự tham dự, Nỗ lực vượt trội, Tình nguyện, Sự hợp tác, Lòng tốt, Thành tích, Sáng kiến,  Hỗ trợ, Cố gắng, Đúng giờ…

Cung cấp cơ hội và tạo khán giả cho tác phẩm của thích danh vọng tín bằng cách cho trẻ đọc to các bài viết của mình trước lớp hoặc cho phép trẻ trưng bày tranh (dự án) của mình cho người khác.

6. Đứa trẻ ham danh vọng và Khả năng lãnh đạo

Tương tự như đứa trẻ ham muốn quyền lực (xem bài: Nuôi dạy và thúc đẩy đứa trẻ ham quyền lực- nghệ thuật nắn dòng chảy con sông), đứa trẻ ham muốn địa vị danh vọng có nhu cầu mạnh mẽ trở thành người lãnh đạo. Tuy nhiên, nhiều trẻ em có quan niệm sai lầm và thông tin sai lệch về bản chất của lãnh đạo. Những khảo sát tiến hành với trẻ em ở độ tuổi đi học về hiểu biết của chúng về người lãnh đạo chỉ ra những hiểu lầm mà nhiều học sinh mắc phải về khả năng lãnh đạo. Đơn giản là họ không hiểu các nguyên lý cơ bản của lãnh đạo và không đánh giá cao những đặc điểm hoặc hành vi của những nhà lãnh đạo hiệu quả và hiệu quả. Đứa trẻ có uy tín không hiểu các nguyên tắc cơ bản của quyền lực sẽ vô cùng thất vọng trong nỗ lực đảm bảo và duy trì các vị trí lãnh đạo. Và cũng vì những sai lầm này, nó sẽ định hướng suy nghĩ và hành vi của đứa trẻ đi theo những hướng sai lầm

Trong số những quan niệm sai lầm về lãnh đạo phổ biến nhất của học sinh là:

Là lãnh đạo thì không cần phải lắng nghe bất cứ ai. Trên thực tế, một nhà lãnh đạo giỏi phải lắng nghe mọi người. Một nhà lãnh đạo hiệu quả phải thu hút và xem xét ý kiến đóng góp từ các thành phần ở mọi cấp độ của tổ chức.

Người lãnh đạo có nghĩa là bạn là người giỏi nhất. Trên thực tế, trở thành một nhà lãnh đạo thực sự có nghĩa là bạn là người giỏi nhất trong việc khiến người khác phát huy hết khả năng của họ. Người lãnh đạo phải là nguồn cung cấp thông tin và nguồn cảm hứng liên tục cho đồng nghiệp, nhưng anh ta không nhất thiết phải là người giỏi nhất hoặc tài năng nhất. Cũng như Hiệu trưởng là người lãnh đạo trường học, tuy nhiên, anh ấy không cần phải là giáo viên giỏi nhất trường mà anh ấy cần phải liên tục phát huy những gì tốt nhất trong đội ngũ nhân viên của mình.

Các nhà lãnh đạo có thể làm bất cứ điều gì họ muốn. Hãy làm cho trẻ hiểu Trên thực tế, thực tế là người lãnh đạo mất quyền tự chủ và tự do khi trở thành người lãnh đạo. Trên thực tế, các nhà lãnh đạo có trách nhiệm thiêng liêng trong việc bảo vệ và bảo vệ lợi ích tốt nhất của tổ chức và các thành phần khác nhau của tổ chức. Để phục vụ được những lợi ích này, người lãnh đạo phải xem xét liên tục và nghiêm túc mọi hành động mình thực hiện. Vị trí của anh ấy có tầm nhìn cao đòi hỏi hành vi của người lãnh đạo phải gương mẫu vì anh ấy đóng vai trò là hình mẫu và là người đại diện cho tổ chức. Các nhà lãnh đạo nên nhớ lời khuyên khôn ngoan này: “Những người ở vị trí cao nhất và có nhiều quyền lực nhất thì có ít tự do nhất - bởi vì họ là những người được quan sát nhiều nhất”.

Người lãnh đạo cần phải biết mọi thứ. Trên thực tế, người lãnh đạo không thể biết tất cả mọi thứ mà phải đóng vai trò là nguồn lực cho đồng nghiệp của mình và phải biết cách thức và địa điểm để bảo mật những thông tin mà người khác cần. Một trong những câu nói có giá trị nhất trong lãnh đạo là “Tôi không biết câu trả lời, nhưng tôi biết tìm nó ở đâu”.

Người lãnh đạo cần làm mọi việc cho người khác. Một trong những chức năng chính của người lãnh đạo là dạy dỗ người khác và nâng cao tính độc lập của họ. Theo một câu tục ngữ cổ của Trung Quốc, “Nếu bạn cho một người một con cá, anh ta sẽ ăn trong một ngày. Nếu bạn dạy một người cách câu cá, anh ta sẽ ăn cả đời.”

Làm lãnh đạo nhận được rất nhiều vinh quang. Điều này đúng ở một mức độ nào đó. Nhưng người lãnh đạo háo hức tận hưởng vinh quang chiến thắng cũng phải sẵn sàng gánh trách nhiệm khi xảy ra sai sót hoặc đánh giá sai.

Nếu trẻ ham thích địa vị mong muốn đạt được và duy trì vị trí lãnh đạo, trẻ phải hiểu và nắm bắt được bản chất thực sự của khả năng lãnh đạo và quyền lực.

Đọc tiếp các bài viết về: Nghệ thuật thúc đẩy động lực cho đứa trẻ "ham danh vọng"

Phần 2: Phát hiện và sử dụng năng lực vượt trội để thúc đẩy đứa trẻ ham danh vọng

 

 .